Tình hình dịch bệnh Chikungunya

Phóng viên: Xin Cục cho biết, hiện Việt Nam đang cập nhật và theo dõi tình hình dịch bệnh Chikungunya trên thế giới, đặc biệt là những diễn biến mới tại Trung Quốc (nhất là tỉnh Quảng Đông), ra sao và mức độ quan tâm của chúng ta đối với diễn biến này như thế nào?

Ông Võ Hải Sơn: Bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi rút Chikungunya (CHIKV) gây ra, bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết). Muỗi chủ yếu đốt vào ban ngày và có thể đạt đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn.

Theo thông tin của Tổ chức Y tế thế giới: Bệnh Chikungunya được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1952 tại Tanzania (thuộc khu vực Đông Phi). Ngày 22/7/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ban hành cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của Chikungunya, với các đợt bùng phát lớn được báo cáo tại các đảo Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte. Các đợt bùng phát này hiện đã lan sang một số khu vực của Châu Phi, Nam Á, Châu Âu.

Theo thông báo của Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đợt bùng phát Chikungunya tỉnh Quảng Đông đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc bệnh Chikungunya trong nửa đầu năm 2025, đây là đợt bùng phát dịch lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực này. Tất cả các trường hợp được báo cáo đều ở mức độ nhẹ, không có trường hợp nghiêm trọng hoặc tử vong được báo cáo.[1]

Theo thông tin trên báo chí, Singapore có báo cáo ghi nhận trường hợp bệnh: từ đầu năm đến ngày 2/8, ghi nhận 17 ca mắc sốt do virus Chikungunya, nhiều hơn gấp đôi so với 8 ca cùng kỳ năm 2024; ít nhất 13 trường hợp từng đi tới những vùng đang bùng phát dịch ở nước ngoài[2].

Cục Phòng bệnh đang phối hợp chặt chẽ với WHO và các Cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Điều lệ y tế quốc tế teo dõi tình hình dịch bệnh và chia sẻ thông tin tình hình dịch bệnh, các biện pháp phòng chống để kịp thời báo cáo và đề xuất các biện pháp phòng, chống dịch bệnh phù hợp, hiệu quả.

Phóng viên: Trong thời gian gần đây, Việt Nam đã ghi nhận ca bệnh Chikungunya nào hay chưa, và hệ thống giám sát y tế tại các cửa khẩu, sân bay – đặc biệt đối với hành khách đến từ vùng dịch – đang được triển khai, vận hành như thế nào để đảm bảo an toàn cho cộng đồng?

Ông Võ Hải Sơn: Hiện, hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm ở nước ta chưa ghi nhận báo cáo trường hợp bệnh Chikungunya từ các địa phương. Tuy nhiên, dịch bệnh Chikungunya đang có xu hướng gia tăng tại một số quốc gia trong khu vực, đặc biệt tại Trung Quốc; trong khi đó, muỗi Aedes truyền bệnh cũng đã lưu hành tại nhiều địa phương ở nước ta; do đó, có nguy cơ cao dịch bệnh xâm nhập vào nước ta thông qua người nhập cảnh mang mầm bệnh và lây lan ra cộng đồng.

Để chủ động ngăn chặn, phòng chống không để dịch bệnh lan truyền, bùng phát vào nước ta, Cục Phòng bệnh đã chỉ đạo Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế các tỉnh, thành phố/ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố tăng cường kiểm dịch y tế tại cửa khẩu nhằm phát hiện kịp thời các trường hợp nghi ngờ, mắc bệnh, mang véc tơ truyền bệnh để quản lý, xử lý ngay tại cửa khẩu; tổ chức giám sát muỗi truyền bệnh, thực hiện xử lý diệt muỗi và loại bỏ loăng quăng/bọ gậy tại khu vực cửa khẩu và cộng đồng dân cư khu vực biên giới và xây dựng kế hoạch phòng chống dịch bệnh Chikungunya tại các cửa khẩu; sẵn sàng nhân lực, vật tư, hóa chất, thiết bị, phương tiện để đáp ứng kịp thời trong trường hợp có dịch xảy ra.

Phóng viên: Từ những thông tin cập nhật và dữ liệu giám sát, Bộ Y tế nhận định ra sao về nguyên nhân dẫn đến việc Chikungunya gia tăng hoặc bùng phát tại Trung Quốc và một số quốc gia khác, cũng như những yếu tố khiến bệnh có thể lan rộng?

Ông Võ Hải Sơn: Tháng 7/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ban hành cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của Chikungunya, với các đợt bùng phát lớn được báo cáo tại các đảo Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte, các đợt bùng phát này hiện đã lan sang một số khu vực của Châu Phi, Nam Á, Châu Âu. Thông tin từ một số quốc gia, bệnh Chikungunya đã ghi nhận sự gia tăng tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, Singapore.

Bệnh Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết); hiện đang là mùa mưa của nhiều nước khu vực Bắc bán cầu tạo môi trường lý tưởng cho muỗi phát triển, dẫn đến sự gia tăng mật độ muỗi làm lây lan virus nhanh chóng; đồng thời sự gia tăng đi lại giữa các nước vào mùa hè là điều kiện thuận lợi làm tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh sang những khu vực, địa phương, quốc gia khác.

Phóng viên: Bộ Y tế đánh giá thế nào về nguy cơ Chikungunya xâm nhập và lây lan tại Việt Nam, và chúng ta đã chuẩn bị những kịch bản ứng phó như thế nào để giảm thiểu rủi ro này?

Ông Võ Hải Sơn: Mặc dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya trong cộng đồng, tuy nhiên do muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) đang vào thời kỳ cao điểm có mật độ muỗi cao tại nhiều địa phương và thời điểm mùa hè nhiều khách du lịch đi và đến Việt Nam, nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh Chikungunya xâm nhập vào Việt Nam và lây lan nhanh trong cộng đồng dân cư. Nhằm chủ động kiểm soát, phòng chống dịch, Bộ Y tế đã ban hành công văn gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đề nghị triển khai tăng cường giám sát dịch ngay tại cửa khẩu, các cơ sở y tế và cộng đồng nhằm phát hiện sớm ca bệnh nghi ngờ, đặc biệt tại những khu vực có người trở về từ vùng có dịch; tổ chức điều tra, xử lý triệt để các ổ dịch, không để lây lan, giám sát muỗi, véc tơ truyền bệnh tại các khu vực cửa khẩu và tại cộng đồng theo hướng dẫn của Bộ Y tế; tổ chức tốt việc thu dung điều trị bệnh nhân, khai thác tiền sử bệnh, khám và điều trị kịp thời; đồng thời có kế hoạch phân cấp chuyên môn, tránh tình trạng quá tải bệnh viện; triển khai công tác phòng chống dịch bệnh Chikungunya kết hợp với phòng chống sốt xuất huyết thông qua chiến dịch diệt lăng quăng/bọ gậy, đảm bảo tất cả các hộ gia đình tại vùng có dịch và có nguy cơ phải được kiểm tra, giám sát các bể, dụng cụ chứa nước, các vật dụng, đồ phế thải, nơi sinh sản của muỗi để tiến hành các hình thức tiêu diệt bọ gậy; đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe trên các phương tiện thông tin đại chúng; rà soát, chuẩn bị đầy đủ nguồn lực phòng chống dịch bệnh, đảm bảo khả năng ứng phó kịp thời khi dịch xảy ra.

Phóng viên: Xin Cục đánh giá mức độ của bệnh Chikungunya đối với sức khỏe người mắc và đối với cộng đồng.

Ông Võ Hải Sơn: Bệnh Chikungunya đã ghi nhận đầu tiên vào năm 1952; bệnh không lây truyền trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua vết đốt của muỗi Aedes (loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết). Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi và kéo dài từ 2 đến 7 ngày nhưng cũng có thể kéo dài hàng tuần ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Hiện nay, dịch bệnh Chikungunya đang có xu hướng gia tăng tại một số quốc gia trong khu vực, đặc biệt tại Trung Quốc. Nước ta có sự giao lưu thương mại, du lịch nhiều với các quốc gia trên thế giới nên nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào nước ta. Mặc dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya trong cộng đồng, tuy nhiên do muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) lưu hành tại nhiều địa phương, nên Việt Nam chúng ta luôn tồn tại nguy cơ dịch bệnh xâm nhập.

Phóng viên: Xin Cục chia sẻ rõ hơn về các triệu chứng điển hình của Chikungunya, và cách phân biệt với những bệnh do muỗi truyền khác như sốt xuất huyết dengue, để người dân có thể nhận biết và xử trí kịp thời.

Ông Võ Hải Sơn: Các triệu chứng của Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Bệnh đặc trưng bởi sốt cao, khởi phát đột ngột, thường kèm theo đau khớp dữ dội. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác bao gồm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban. Các triệu chứng tương tự như đối với bệnh sốt xuất huyết Dengue nhưng dấu hiệu đau và sưng khớp thường có biểu hiện rõ hơn, trong khi đó bệnh sốt xuất huyết Dengue thường có dấu hiệu xuất huyết nhiều hơn.

Tuy nhiên, người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà; khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời.

Phóng viên: Để phát hiện Chikungunya và phác đồ điều trị hiện hành của chúng ta đối với bệnh này được xây dựng như thế nào?

Ông Võ Hải Sơn: Bộ Y tế đã chỉ đạo Sở Y tế các tỉnh, thành phố tăng cường giám sát, phát hiện sớm các trường hợp nghi ngờ để xử lý triệt để các ổ dịch ngay từ ca bệnh đầu tiên; đồng thời tổ chức tốt việc sẵn sàng thu dung, điều trị bệnh nhân, phân cấp chuyên môn để tránh tình trạng quá tải bệnh viện; đồng thời Bộ Y tế cũng đã chỉ đạo các Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur, các Bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế tăng cường chỉ đạo công tác phòng chống dịch bệnh Chikungunya trên địa bàn phụ trách, đặc biệt đối với các tỉnh có biên giới; hướng dẫn chuyên môn, kỹ thuật cho các địa phương trong công tác giám sát, điều trị bệnh nhân, giám sát véc tơ, xử lý triệt để ổ dịch và tổ chức các đoàn kiểm tra, giám sát, hỗ trợ các điểm nóng, nguy cơ bùng phát dịch.

Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới để cập nhật các biện pháp giám sát, điều trị hiệu quả bệnh Chikungunya để kịp thời triển khai các biện pháp phòng, chống phù hợp, hiệu quả tại Việt Nam.

Phóng viên: Cuối cùng, Bộ Y tế có những khuyến cáo cụ thể và thiết thực nào dành cho người dân, đặc biệt là những người có kế hoạch đi lại, giao thương với vùng đang có dịch Chikungunya, nhằm bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng?

Ông Võ Hải Sơn: Để chủ động phòng, chống bệnh Chikungunya, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

1. Người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya:

- Cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày.

- Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như sốt, đau khớp, nổi ban …) cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.

2. Người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư, cần thực hiện tốt các nội dung sau:

- Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.

- Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu hoặc hóa chất diệt ấu trùng vào bát nước kê chân chạn.

- Hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá...

- Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.

- Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.

- Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.

3. Người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunya đang tăng cao cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt. Chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống Chikungunya../.

Khánh Huyền