Trong bối cảnh nhiều trẻ em nhập học mầm non, tiểu học chưa được tiêm đủ các mũi vắc xin cơ bản, Ngành Y tế tỉnh Ninh Bình triển khai Kế hoạch tiêm chủng bù liều năm 2025 với mục tiêu rà soát 100% học sinh nhập học và tiêm bổ sung cho các trẻ chưa được tiêm đủ. Việc này sẽ giúp lấp khoảng trống miễn dịch còn tồn tại trong cộng đồng. Theo thống kê, mỗi năm vẫn có khoảng 150.000 - 200.000 trẻ em Việt Nam không được tiêm chủng đầy đủ dù tỷ lệ bao phủ chung đạt khoảng 90%.
Lợi ích và hiệu quả của vắc xin trong TCMR
Vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) được sử dụng miễn phí, đã được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận là an toàn và hiệu quả. Các loại vắc xin này phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ em, từ đó góp phần giảm mắc, giảm tử vong. Điển hình như:
- Vắc xin 5 trong 1 (DPT–Hib–Hepatitis B): phòng 5 bệnh nghiêm trọng gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và nhiễm trùng do Hib (gây viêm phổi, viêm màng não).
- Vắc xin bại liệt (OPV/IPV): phòng bệnh bại liệt do virus, ngăn ngừa tê liệt chi.
- Vắc xin sởi – rubella: phòng sởi và rubella, giúp ngăn chặn các biến chứng nặng như viêm phổi, viêm não, cũng như hội chứng rubella bẩm sinh.
- Vắc xin viêm não Nhật Bản B: phòng viêm não Nhật Bản cấp tính, giảm tử vong và di chứng thần kinh sau bệnh.
- Vắc xin BCG: phòng lao sơ sinh, đặc biệt các thể nặng (viêm phổi lao, lao màng não).
- Vắc xin viêm gan B sơ sinh: tiêm trong vòng 24 giờ sau sinh để phòng viêm gan B mạn tính, giảm nguy cơ xơ gan, ung thư gan sau này.
Tất cả vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng đều đã được WHO kiểm định về chất lượng, do đó bảo đảm an toàn cao. Khi được tiêm đúng lịch, vắc xin giúp cơ thể trẻ phát triển miễn dịch chủ động, tạo “hàng rào” bảo vệ chống lại tác nhân gây bệnh. Nhờ vậy, tỷ lệ mắc các bệnh nguy hiểm nói trên ở trẻ giảm mạnh, nguy cơ tử vong hoặc suy tàn sức khỏe do bệnh truyền nhiễm cũng giảm theo. Ví dụ, vắc xin Bại liệt đã xóa sổ bệnh bại liệt ở hầu hết các quốc gia; vắc
xin sởi-rubella giúp phòng dịch sởi lan rộng; vắc xin Hib đã giảm đáng kể số ca viêm màng não do Hib ở trẻ em.
Nguyên nhân trẻ thiếu mũi tiêm và ý nghĩa tiêm bù liều
Trẻ em thiếu một số mũi tiêm trong lịch có nhiều nguyên nhân: có thể do quên lịch tiêm, gia đình di chuyển, mất hoặc chưa cập nhật sổ tiêm chủng, trẻ ốm đúng thời điểm tiêm nên tạm hoãn, hoặc hiểu nhầm về tác dụng phụ của vắc xin. Ngoài ra, đại dịch COVID-19 cũng gián đoạn một số đợt tiêm chủng trước đây, để lại khoảng trẻ chưa được tiêm kịp. Những trẻ chưa tiêm đủ mũi sẽ không có miễn dịch bảo vệ đầy đủ, gia tăng nguy cơ mắc bệnh cũng như làm giảm tỷ lệ miễn dịch cộng đồng.
Thống kê quốc gia cho thấy nếu duy trì tỷ lệ tiêm chủng trên 90%, thì mỗi năm vẫn còn tới 10% trẻ không được tiêm đủ mũi cơ bản. Trong 5 năm, con số này tích luỹ rất lớn (khoảng 1 triệu trẻ). Nếu không kịp thời tiêm bổ sung, các ổ dịch có thể bùng phát do vẫn còn những cá thể dễ nhiễm trong cộng đồng. Ngược lại, việc tiêm chủng bù liều cho các trẻ này giúp hoàn thiện miễn dịch cho cá nhân trẻ và nâng cao miễn dịch cộng đồng. Theo Bộ Y tế, tiêm bù chủ yếu dùng các vắc xin trong chương trình TCMR và vắc xin viêm não Nhật Bản; năm đầu triển khai ưu tiên 5 vắc xin cơ bản: sởi, sởi-rubella, bại liệt (uống và tiêm) và viêm não Nhật Bản. Việc triển khai đúng đối tượng và đúng thời gian tiêm bù sẽ tăng tỷ lệ bao phủ vắc xin, góp phần chủ động phòng bệnh, không để dịch xảy ra.
Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ em không chỉ bảo vệ sức khỏe cho chính các em mà còn xây dựng hàng rào miễn dịch cộng đồng vững chắc cho xã hội. Bộ Y tế khẳng định, “Tiêm chủng là biện pháp an toàn, hiệu quả nhất để phòng bệnh cho trẻ; các vắc xin trong Chương trình TCMR lại hoàn toàn miễn phí”. Do vậy, mỗi cha mẹ hãy chủ động đưa con em đến cơ sở y tế để tiêm chủng đúng lịch, không bỏ sót mũi tiêm. Đó vừa là quyền lợi của trẻ em, vừa là trách nhiệm của mỗi gia đình trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Hãy đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch – bảo vệ sức khỏe con em và cộng đồng
Gia Huy
