Nguy cơ mắc bệnh không lây nhiễm (BKLN) chủ yếu do lối sống có hại cho sức khỏe, cũng như các yếu tố môi trường không thuận lợi gây nên. Do vậy, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ cũng là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
Việt Nam hiện là một trong những quốc gia đang phải đối mặt với gánh nặng bệnh tật kép. Ngoài các bệnh truyền nhiễm thì các BKLN vẫn đang có những diễn biến phức tạp, gia tăng nhanh chóng, xảy ra ở mọi nhóm tuổi khác nhau. Các chuyên gia lĩnh vực y tế cho biết, bên cạnh yếu tố khách quan do quá trình toàn cầu hóa, đô thị hóa, già hóa dân số và các yếu tố xã hội khác, thì nguyên nhân chủ yếu thuộc về các hành vi, lối sống sinh hoạt thiếu lành mạnh hằng ngày như hút thuốc lá, dinh dưỡng không hợp lý, ít hoạt động thể lực, sử dụng rượu, bia ở mức có hại…
Kết quả điều tra quốc gia yếu tố nguy cơ các BKLN (STEPS) do Bộ Y tế thực hiện cho thấy: Có hơn 77% nam giới uống rượu, bia, trong đó có 44% uống ở mức nguy hại; có khoảng 57,2% số dân trưởng thành ăn thiếu rau quả so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là 400g/ngày, trong đó nam giới chiếm 63,1% và nữ giới chiếm khoảng 51,4%; có gần một phần ba số dân thiếu hoạt động thể lực so với khuyến cáo của WHO (có hoạt động thể lực cường độ trung bình ít nhất 150 phút/tuần hoặc tương đương); 15,6% số người dân Việt Nam hiện đang bị thừa cân béo phì và tỷ lệ này đang có xu hướng tăng nhanh theo thời gian.
Tỷ lệ nam giới trưởng thành ở Việt Nam hút thuốc lá chiếm 45%, trong khi đó theo tính toán của các nhà khoa học, trong khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hóa chất khác nhau, trong đó có hàng trăm loại hóa chất có hại cho sức khỏe bao gồm hơn 70 chất gây ung thư. Cho nên, hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ của hàng loạt các BKLN như: Tai biến mạch máu não, tim mạch, bệnh đường hô hấp mạn tính, ung thư (phổi, vòm họng, thực quản…).
Ngoài ra, mức độ tiêu thụ muối trung bình của người Việt Nam là 9,4 gam/người/ngày, gần gấp đôi mức khuyến cáo của WHO, là dưới 5 gam/người/ngày...
Đây được coi là các yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tỷ lệ người dân mắc các BKLN ở nước ta gia tăng thời gian qua.
Do vậy, phòng chống các BKLN hiệu quả sẽ hạn chế được số người mắc bệnh, ngăn chặn tình trạng tàn tật, tử vong sớm và giảm quá tải cho các cơ sở khám, chữa bệnh trên cả nước. Cho nên, việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ nêu trên là hết sức quan trọng. Với vai trò của cơ quan chuyên môn, ngành y tế cần có các giải pháp mang tính tổng thể và dài hạn như: Vận động người dân thực hiện hiệu quả Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá; bổ sung và hoàn thiện các chính sách, quy định pháp luật về kiểm soát yếu tố nguy cơ và thúc đẩy các yếu tố tăng cường sức khỏe để phòng, chống BKLN. Cung cấp các chương trình, tài liệu truyền thông về phòng, chống các BKLN, nhất là phát động phong trào toàn dân thực hiện lối sống tăng cường sức khỏe gắn với phòng, chống các BKLN. Tiếp tục củng cố hệ thống cơ sở khám, chữa bệnh để cung cấp các dịch vụ toàn diện, chuyên sâu và kỹ thuật cao cho việc chẩn đoán, điều trị các BKLN; tổ chức hệ thống dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán, điều trị, quản lý các BKLN từ T.Ư đến địa phương...
Mặt khác tăng cường hiệu quả các hoạt động y tế dự phòng trong kiểm soát yếu tố nguy cơ và các tình trạng bệnh tật để dự phòng các BKLN một cách hiệu quả; đẩy mạnh các hoạt động truyền thông phòng, chống BKLN tại cộng đồng và nâng cao năng lực về truyền thông phòng, chống BKLN cho cán bộ y tế thực hiện công tác này.
Người dân cần thực hiện lối sống lành mạnh, bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, hoạt động thể lực thường xuyên, không hút thuốc và hạn chế sử dụng rượu, bia; thường xuyên đo huyết áp và đánh giá nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường; đến cơ sở để khám ngay nếu nghĩ bản thân mình đang bị tăng huyết áp, hoặc đái tháo đường. Đối với người bị mắc các BKLN, nhất là bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường cần tuân thủ nghiêm ngặt việc điều trị bệnh; đồng thời thực hiện thay đổi hành vi, lối sống có lợi cho sức khỏe theo lời khuyên của thầy thuốc…
