Những điều cần biết về vacxin phũng bệnh dại Verorab

II. TÁC DỤNG CỦA VACXIN DẠI:

Là kích thích cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu để trung hoà virut dại, làm cho virut dại không còn khả năng gây bệnh khi xâm nhập vào cơ thể (vacxin dại không diệt được virut dại).

III. NGUYÊN TẮC CƠ BẢN KHI SỬ DỤNG VACXIN DẠI:

- Phải xử lý kỹ và sớm ngay chỗ vết cắn làm giảm tối thiểu lượng virut dại tại nơi xâm nhập bằng cách rửa vết thương dưới vòi nước chảy với xà phòng nhiều lần, sau đó sát trùng bằng các dung dịch sát trùng như cồn, dung dịch Iot rồi đi tiêm vacxin phòng dại ngay. Nếu vết thương gần thần kinh trung ương (đầu, mặt, cổ, vai, tay) hoặc ở nơi tập trung nhiều đầu dây thần kinh (như đầu chi, bộ phận sinh dục) thì cần phải tiêm cả huyết thanh kháng dại (SAR) và vacxin dại.

- Liều lượng tiêm phải đủ, kỹ thuật tiêm đúng.

- Cơ thể của người tiêm phòng : để đảm bảo cơ thể có đủ điều kiện sinh miễn dịch, người được tiêm vacxin phải giữ gìn sức khoẻ tốt, không để cơ thể bị suy yếu.

- Thời gian tiêm : Càng sớm càng tốt, bởi vì tiêm vacxin đòi hỏi phải có 1 thời gian thì cơ thể mới hình thành được miễn dịch (bình thường từ 7 đến 14 ngày sau khi tiêm đủ liều lượng, đúng kỹ thuật). Nếu tiêm muộn, virut dại đã vào đến não và phát triển, gây tổn thương cho tế bào thần kinh thì dù có tiêm đủ liều vacxin cũng vô ích vì cơ thể chưa đủ thời gian tạo ra lượng kháng thể đủ để trung hoà được virut dại.

- Hiệu lực miễn dịch của vacxin không phải hoàn toàn đồng đều cho tất cả mọi người, có người miễn dịch cao, có người miễn dịch thấp và thậm chí có người không được miễn dịch là do phản ứng của từng cá nhân đối với vacxin không đồng đều. Đó cũng là một trong những lý do được lý giải tại sao có trường hợp tiêm đủ liều vacxin mà vẫn bị lên cơn dại.

- Bảo quản, thời gian sử dụng vacxin : vacxin là loại sinh vật phẩm nên rất nhạy cảm đối với nhiệt độ, vì vậy vacxin cần được luôn luôn bảo quản ở nhiệt độ 2 - 8⁰C, không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

Vacxin có một thời hạn sử dụng nhất định đã ghi sẵn trên ống, hộp; cần kiểm tra cẩn thận trước khi sử dụng.

IV. CÁC LOẠI VACXIN DẠI ĐÃ ĐƯỢC SẢN XUẤT VÀ SỬ DỤNG TRÊN THẾ GIỚI.

- Vacxin dại đầu tiên được sản xuất và sử dụng vào năm 1885 do Louis Pasteur sản xuất. Từ đó, các thế hệ vacxin phòng bệnh dại lần lượt ra đời.

- Năm 1954, Fuenzalida đã đưa ra phương pháp sản xuất vacxin dại não chuột ổ, có tính an toàn cao hơn so với các loại vacxin thế hệ thứ nhất. Vacxin này đã được nhiều nước sản xuất và sử dụng như : Pháp, Nga, Cuba, Indonsia, Ấn Độ.

Nhược điểm lớn nhất của loại vacxin này là tỷ lệ gây viêm não tuỷ khá cao (khoảng 1/5.000 - 1/10.000), virut dại chưa được bất hoạt hoàn toàn, đáp ứng miễn dịch thấp, thời gian miễn dịch ngắn.

- Năm 1963, các nhà sản xuất đã nghiên cứu đưa ra phương pháp sản xuất vacxin dại trên tế bào là vacxin thế hệ thứ 2 -  vacxin Verorab..

Ưu điểm của loại vacxin này là tính miễn dịch và an toàn cao, hiệu giá kháng thể sau khi tiêm vacxin cao gấp 10 lần so với vacxin thế hệ thứ nhất và hầu như không kèm theo những biến chứng ở hệ thần kinh trung ương.

Nhược điểm của vacxin này là giá thành cao nên không phù hợp với các nước nghèo.

V. VACXIN DẠI ĐÃ SỬ DỤNG TẠI VIỆT NAM.

Năm 1974 nước ta đã tiếp thu kỹ thuật sản xuất vacxin dại não chuột ổ theo phương pháp Fuenzalida, là loại vacxin thế hệ thứ nhất. Vacxin này được được dùng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các nước nghèo như nước ta; tỷ lệ gây viêm não tuỷ thấp (1/10.000); đáp ứng miễn dịch cao hơn so với các loại vacxin sản xuất trên mô thần kinh động vật.

Tuy nhiên, tháng 6/2007, trên các phương tiện thông tin đại chúng có đưa tin về 2 trường hợp bị tai biến nặng (1 trường hợp bị liệt toàn thân, 1 trường hợp bị phản ứng nặng trên da toàn thân) sau khi tiêm vacxin Rabivax- II (Fuenzalida) do công ty vacxin và sinh phẩm số 2 Khánh hòa - Nha trang sản xuất. Chính vì vậy, ngày 22/6/2007, Viện trưởng vệ sinh dịch tễ TW đã có công văn kiến nghị Cục quản lý Dược Việt Nam ngừng sử dụng vacxin dại Fuenzalida (thế hệ cũ) và thay bằng vacxin dại tế bào Verorab (thế hệ mới)để giảm đến mức thấp nhất phản ứng phụ và tai biến sau khi tiêm.Viện trưởng  viện vệ sinh dịch tễ TW cũng khuyến cáo các đơn vị y tế, người dân phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiêm vacxin dại như theo dõi chó sau khi cắn, sức khoẻ người bị cắn, vị trí vết cắn, mức độ vết thương, sức khoẻ người bị cho cắn trước khi tiêm và những phải ứng phụ.

Ngày 2/7/2007, thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang đã ký quyết định rút số đăng ký sản xuất của vacxin phòng dại Fuenzalida, dựa trên khuyết cáo của Tổ chức y tế thế giới (WHO) tại Việt nam và đề nghị của Ban chủ nhiệm Dự án phòng chống bệnh dại.

Ngày 4/7/2007, Bộ Y tế đã có quyết định số 4551/BYT-QLD gửi Cục YTDP, Cục Quản lý dược Việt nam, các Sở Y tế và trung tâm YTDP các tỉnh triển khai ngay việc sử dụng vacxin phòng dại Verorab thay thế cho vacxin phòng dạiFuenzalida.

VI. VACXIN DẠI VERORAB VÀ CÁCH SỬ DỤNG.

Verorab là một loại vacxin cấy trên tế bào Vero. Ưu điểm của vacxin này là an toàn và đáp ứng miễn dịch cao sau khi được tiêm đủ liều, thời gian bảo vệ trên 1 năm nếu tiêm đúng phác đồ. Hầu hết các nước tiên tiến đã dùng vacxin này từ năm 1985. Tuy nhiên, do giá thành vacxin đắt nên số người sử dụng còn hạn chế, nhất là những nước có nền kinh tế chưa phát triển.

* Cách sử dụngvacxin Verorab: Theo phác đồ tiêm bắp của TCYTTG :

1. Đối với bệnh nhân sau khi bị súc vật nghi dại cắn (sau phơi nhiễm):

-  Chỉ định tiêm:    Tất cả mọi người sau khi bị súc vật nghi dại cắn.

-  Kỹ thuật và liều lượng tiêm: 

. Tiêm bắp thịt vào cơ delta, đối với trẻ nhỏ thì tiêm vào phía trước ngoài đùi (1/3 trên). Không nên tiêm vacxin vào vùng mông.

.  Liều tiêm người lớn và trẻ em như nhau, liều 0,5 ml (1 lọ)/1 mũi tiêm, tiêm 5 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28 (0 là ngày tiêm đầu tiên) .

2. Đối với người tiêm dự phòng (trước phơi nhiễm):

-  Chỉ định tiêm:   cho tất cả những ngườitiếp xúc với bệnh dại như nhân viên thú y, nhân viên kiểm lâm, nhân viên phòng thí nghiệm về bệnh dại, người du lịch đến các nước còn lưu hành bệnh dại.

-  Kỹ thuật và liều lượng tiêm: 

. Tiêm bắp thịt vào cơ delta,. Không nên tiêm vacxin vào vùng mông.

.  Liều tiêm người lớn và trẻ em như nhau, liều 0,5 ml (1 lọ)/1 mũi tiêm, tiêm 3 mũi vào các ngày 0, 7, 21 (0 là ngày tiêm đầu tiên) .

                                                               Bs. Nguyễn Quang Xuân - Trung tâm YTDP Ninh Bình