Ngày Thế giới phòng, chống AIDS 01/12 hằng năm là dịp để toàn cầu cùng nhìn lại chặng đường phòng, chống HIV/AIDS, tôn vinh những nỗ lực của các quốc gia, tổ chức và cá nhân trong cuộc chiến vì sức khỏe cộng đồng.
Trải qua 35 năm kể từ khi phát hiện những trường hợp nhiễm HIV đầu tiên, công tác phòng, chống HIV/AIDS đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Đến nay, Việt Nam đã khống chế tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dưới 0,3% (hiện ước đạt 0,26%) , đã có hơn 181.000 người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV từ nguồn bảo hiểm y tế, hàng chục nghìn người nguy cơ cao được tiếp cận dịch vụ điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) và các ca nhiễm mới lây truyền từ mẹ sang con đều được khống chế. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia đi đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong việc mở rộng điều trị HIV/AIDS, hướng tới đạt được các mục tiêu 95-95-95 của Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn ghi nhận gia tăng số người nhiễm HIV, đặc biệt nghiêm trọng khi dịch bệnh đang tấn công mạnh vào nhóm thanh niên - lực lượng lao động chính của xã hội. Trong 9 tháng đầu năm 2025, cả nước ghi nhận 6.973 người nhiễm HIV phát hiện mới và 1.108 người nhiễm HIV tử vong. Số người nhiễm HIV đang còn sống là 251.958 trường hợp; tổng số người nhiễm HIV tử vong lũy tích là 117.112 trường hợp. Nhận thức về HIV/AIDS trong cộng đồng, đặc biệt nhóm nguy cơ cao, vẫn còn hạn chế. Kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS vẫn còn nặng nề.
Tại Ninh Bình, lũy tích các trường hợp nhiễm HIV/AIDS toàn tỉnh đến 15/10/2025 là 9.427 người, số người nhiễm HIV/AIDS còn sống là 5.143 người, số người tham gia điều trị ARV là 4.345 người. Số phát hiện mới nhiễm HIV là 70 người. Số người nhiễm HIV/AIDS ngoài cộng đồng chưa rõ trạng thái điều trì là 798 người. Số phụ nữ mang thai nhiễm HIV là 16 trường hợp; số trẻ sinh ra từ người mẹ nhiễm là 14, số trẻ sinh ra từ người mẹ bị nhiễm HIV được xét nghiệm là 10 trường hợp không có trường hợp nào dương tính với HIV. Các trường hợp phát hiện mới chủ yếu tập trung trong nhóm đối tượng nghiện chích ma túy, vợ/chồng của người nhiễm HIV. Nguyên nhân chính của việc gia tăng số người nhiễm HIV là do một bộ phận còn thiếu thông tin và kiến thức về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục, HIV/AIDS và các biện pháp dự phòng. Cùng với đó, sự kỳ thị kép từ cộng đồng, xã hội và định kiến về giới cũng là nguyên nhân khiến nhiều người không dám công khai về tình trạng bệnh tật của mình, không tuân thủ đầy đủ trong quá trình điều trị HIV/AIDS.
Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là kỳ thị và phân biệt đối xử. Nhiều nghiên cứu cho thấy, không ít người nhiễm HIV phải đối diện với thái độ xa lánh của cộng đồng, thậm chí ngay trong môi trường y tế. Điều này khiến họ ngần ngại xét nghiệm, che giấu tình trạng sức khỏe, dẫn đến nguy cơ lây truyền trong cộng đồng.
Bên cạnh kỳ thị xã hội, tự kỳ thị cũng là vấn đề nghiêm trọng. Không ít người nhiễm HIV rơi vào trạng thái mặc cảm, tội lỗi, cảm thấy vô dụng, sợ hãi. Sự kỳ thị không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý, đời sống mà còn cản trở việc tuân thủ điều trị lâu dài. Đây chính là lý do vì sao truyền thông nhân văn, đồng cảm lại quan trọng, để người bệnh có niềm tin rằng HIV không đồng nghĩa với dấu chấm hết, mà có thể kiểm soát, sống khỏe mạnh và hữu ích cho cộng đồng.
Năm nay, Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS diễn ra từ 10/11 đến 10/12 và ngày Thế giới phòng, chống AIDS 01/12/2025 với chủ đề “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS” nhằm kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội trong việc loại trừ kỳ thị, đảm bảo công bằng, bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS, tiến tới thực hiện mục tiêu Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030. Đây cũng là dịp để nhìn lại chặng đường 35 năm Việt Nam ứng phó với HIV/AIDS, tôn vinh những nỗ lực, cống hiến của các tổ chức, cá nhân trong hành trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Đặc biệt, hành trình phòng, chống HIV/AIDS đã chứng minh khoa học có thể chiến thắng “án tử”, nhưng vẫn là một trong những thách thức y tế công cộng lớn. Bởi, chúng ta đang chứng kiến sự trẻ hóa các ca nhiễm mới, đồng thời đối diện với rào cản kỳ thị xã hội. Trong bối cảnh đó, đổi mới công tác thông tin, truyền thông là yêu cầu then chốt: phải chính xác, nhân văn, đa dạng kênh; phải giáo dục giới tính trong trường học; phải có sự chung tay của y tế, báo chí, cộng đồng để chiến thắng được sự kỳ thị và khép lại dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống AIDS năm 2025, Ngành Y tế tỉnh Ninh Bình kêu gọi sự tham gia mạnh mẽ của toàn xã hội, tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm sau:
Đẩy mạnh phát hiện sớm và điều trị ARV cho người nhiễm HIV.
Mở rộng, đa dạng hóa các biện pháp dự phòng: bao cao su, bơm kim tiêm, Methadone, PrEP và phòng lây truyền từ mẹ sang con.
Tăng cường truyền thông thay đổi hành vi, hướng đến các nhóm nguy cơ cao.
Xóa bỏ kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV tại cơ sở y tế và trong cộng đồng.
Bên cạnh đó, Ngành Y tế cũng khuyến cáo, HIV/AIDS vẫn là một trong những dịch bệnh nguy hiểm, song hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người dân được tiếp cận thông tin đúng và thực hiện các biện pháp dự phòng hiệu quả. Do đó mỗi người dân hãy chủ động tham gia các hoạt động tuyên truyền, xét nghiệm HIV sớm, dự phòng lây nhiễm, điều trị kịp thời và sống tích cực. Người có hành vi nguy cơ cao nên xét nghiệm HIV định kỳ 6 tháng một lần.
Có thể thấy, khi mỗi thông điệp được truyền tải đúng, khi người nhiễm HIV được nhìn nhận bình đẳng, và khi thanh thiếu niên được trang bị kiến thức phòng tránh, chúng ta sẽ có thêm cơ hội kiểm soát dịch HIV/AIDS, hướng tới một xã hội khỏe mạnh, văn minh, nhân ái. Tuy nhiên, để chấm dứt dịch bệnh AIDS là trách nhiệm của toàn xã hội, không chỉ riêng Ngành Y tế. Vì vậy, mỗi hành động nhỏ hôm nay chính là một bước tiến lớn hướng tới tương lai không còn HIV/AIDS.
Phan Hạnh (tổng hợp)
